Medieoppsummering veke 35 2020

Ønsker du å få tilsendt medieoppsummeringane våre direkte på epost? Send ein epost til afa(a)eos-utvalget.no

Ledige stillingar i EOS-utvalets sekretariat
EOS-utvalet skal tilsetja to nye juristar i sekretariatet. Les meir om stillinga her.

Etterretningsskandalen i Danmark

Ein skandale om Forsvarets Efterretningstjeneste (FE) har rysta Danmark denne veka. Som følge av ei særskilt undersøking i regi av EOS-utvalets kontrollkollegaer i Danmark, Tilsynet med Efterretningstjenesterne (TET), er både sjefen for FE og andre leiarar i Danmarks utanlandsetterretningsteneste suspendert. Også Danmarks kommande ambassadør til Tyskland, med bakgrunn som FE-sjef, er «fritatt frå teneste».

Undersøkinga er gjort som følge av at TET fekk informasjon frå «én eller flere whistleblowere» om FE. Tilsynet har levert ein analyse «i fire bind» til regjeringa, men har også offentleggjort ei pressemelding med det tilsynet kan seia ugradert. Konklusjonane er knallharde overfor FE, og dei peiker på at:

FE har ved fleire høve halde tilbake sentrale og viktige opplysningar for tilsynet, samt også gitt falske opplysningar om tenestas innhenting og utlevering av opplysningar.
At det er risiko for at det ulovleg kan gjerast innhenting mot danskar.
At Fe har unnlate å følga opp eller undersøka «indikationer på spionage inden for Forsvarsministeriets område.»
At det i leiinga i FI og deler av tenesta er ein «uhensigtsmæssig legalitetskultur».
Dokumenta tilsynet har fått indikerer at det før tilsynet blei oppretta i 2014 var sett i gang ulovlege operasjonar, inkludert innhenting og utlevering av ein stor mengde opplysningar om danskar.
At FE ulovleg har behandla opplysningar om ein tilsett i tilsynet.

I den mildt sagt oppsiktsvekkande pressemeldinga skriv TET vidare at det politisk bør tas stilling til om tenesta rett og slett utfører si oppgåve som nasjonal tryggleiksmyndigheit, og om FE har opplyst politisk leiing om kva dei eigentleg driv med.

TET meiner også at politikarene så fort som mogleg bør sjå på om tilsynet har eit bredt nok mandat og nok ressursar for å gjennomføra ein effektiv legalitetskontroll av FE. Dei ønsker seg mellom anna mandat til å avhøyra tilsette i FE og at det skal bli ein ordning for varslarar tilknytt tilsynet.

Etter at dette blei kjent, har det også vore toppsak dag etter dag i danske medier. Tilnærma alle politiske parti har også kome med kraftige reaksjonar, og det vil no med all sannsynlegheit bli sett i gang det danskane kallar «kulegravning» (omfattande undersøking av saka).

Det har også blitt debatt om Folketingets udvalg om dei danske e-tenestene. Der sit topp-politikarar frå dei største partia i Folketinget. Men det er særs hemmeleghetsfullt kva som skjer i det utvalet, og dei som sit der får ikkje fortelja noko, noko som også har ført til stor frustrasjon hos enkelte av utvalsmedlemmene. Leiaren i utvalet har også trekt seg denne veka.

Det er også interessant å merka seg at det er politifolk som skal inn i Forsvarets Efterretningstjeneste for å «rydda opp».

Torsdag kom det også ei ny vending i saka då Danmarks Radio skreiv at et samarbeid mellom FSA og amerikanske NSA om avlytting av sentrale kommunikasjonskablar er det som er grunnlaget for kritikken frå tilsynet. Dette er ikkje stadfesta av det danske tilsynet.

Les pressemeldinga frå TET her.

Relevante mediesaker:

(TV2 – Danmark) Politikere i hård kritik af FE-skandale: - Det er helt vildt, hvis det politiske system er blevet holdt for nar

(Politiken)I al ubemærkethed stoppede tre af fem medlemmer af Tilsynet med Efterretningstjenesterne (TET) i efteråret 2017. Indtil nu har det været uoplyst i offentligheden og over for Folketinget, hvorfor formand Ulla Staal og de menige medlemmer Pernille Backhausen og Adam Wolf valgte ikke at fortsætte i det vagthundsorgan, der skal kontrollere, at efterretningstjenesterne overholder loven. Men en række centrale kilder tæt på processen oplyser til Politiken, at de tre medlemmer forlod tilsynet i dyb frustration over manglende politisk opbakning fra regeringen og Folketinget.

(Danmarks Radio) FE-skandale omhandler tophemmeligt spionagesamarbejde med USA

(Danmarks Radio) Rigets hemmelige spiontjeneste: Opgaven er at få kilder til at fortælle noget, de ikke skulle

(Altinget) Politikere vil have Folketingets spionudvalg undersøgt i FE-sag

(Jyllands-Posten) Mens Tilsynet med Efterretningstjenesterne afledt af FE-sagen efterspørger flere kompetencer og ressourcer, er der i finansloven lagt op til at skære i tilsynets bevilling frem mod 2023. »Helt uacceptabelt,« lyder kritikken.

(Politiken) Whistlebloweren i spion-sagen er tilsyneladende en tidligere menig medarbejder med en sag

(Politiken) Rødt flertal åbner for frit lejde til whistlebloweren i spion-sagen

(Politiken) Forsvarsministeriet bekræfter: »Nu etableres en whistleblowerordning«

(Politiken) I dag må Tilsynet med Efterretningstjenesterne ikke dele fortrolige oplysninger med Folketingets Udvalg vedrørende efterretningstjenesterne.